رانت میکروب اقتصاد بیمار

رانت میکروب اقتصاد بیمار

سحر هادیلو

سردبیر شهریار نگار

رانت درآمد مازادی است که زمانی حاصل می‌شود که یک منبع (زمین، مادهٔ اولیهٔ خاص و غیره) یا کالا در عرضه ثابت باشد (نمودار عرضهٔ آن عمودی باشد)، ولی قیمت آن در بازار بیشتر از هزینه‌های لازم برای آوردن آن منبع یا کالا به بازار به اضافهٔ سود نرمال تولیدکننده باشد. به دلیل محدودیت ماهوی این قبیل کالاها (مانند زمین)، عرضهٔ آنها به شدت غیر کششی بوده و با افزایش قیمت، امکان افزایش عرضهٔ آنها در کوتاه مدت و بلند مدت وجود ندارد. در نتیجه، افزایش تقاضا، منجر به افزایش قیمت‌ها و درآمد دارندهٔ منابع یا تولید کنندهٔ کالا می‌شود که به آن رانت اقتصادی می‌گویند. در ادبیات سیاسی، شرایطی که امتیاز یا انحصار خاصی برای تولید کنندهٔ خاصی در نظر گرفته می‌شود، که دیگران نمی‌توانند از آن بهره‌مند باشند، عرضهٔ آن محصول محدود خواهد بود و در نتیجهٔ افزایش تقاضا، قیمت‌ها افزایش یافته و رانت اقتصادی را نصیب آن تولیدکننده می‌کند.

در علم اقتصاد رانت درآمدی است که بی‌تلاش به دست می‌آید. رانتخوارها با استفاده از نفوذ سیاسی و اقتصادی شان یا از طریق آشنایانی که صاحب این نفوذ هستند به صورت غیرقانونی به منابع مالی دست پیدا می‌کنند و به کسب ثروت می‌پردازند.رانتخواری پدیده‌ای است که آسیب‌های فراوان اجتماعی و اقتصادی فراوانی برای کشورها به وجود می‌آورد. بنابرنظر اقتصاددانان، درآمدهایی که خارج از فعالیت‌های مولد اقتصادی و با بهره‌گیری از قدرت و نفوذ سیاسی یا اقتصادی صورت می‌پذیرد همیشه به عنوان آفتی برای نظام اقتصادی هر کشوری حساب شده‌است. مصداق بارز این کلام همان «رانت و رانت‌خواری» می‌باشد.

رانتخواری پدیده ای هست که در مفهوم عامیانه درامد باد آورده و در اصطلاح اقتصاد دانان درامد حاصل از فعالیت های غیر مولد است.البته انواع مختلفی از رانت وجود دارد که عبارتند از رانت سیاسی،رانت اجتماعی،رانت اطلاعاتی ،رانت قضایی و  …اما ملموس ترین و به عقیده نویسنده مخرب ترین آن ها رانت اقتصادی است.زمانیکه امکانات و فرصت های اقتصادی منحصر به اشخاص حقیقی و حقوقی خاصی می شود که نتیجه آن درامد غیر متعارف و زیاد برای بخش خاصی از جامعه است.جریان معروف اختلاص سه هزار میلیارد تومانی نمونه ای از این درامد باد آورده است.از آنجایی که این دسته از درآمد ها موجب اختلال در گردش پولی و جلوگیری از رشد و ترقی و تحمیل انقباض و فشار بیشتر به قشر کم درامد جامعه می شود، پدیده رانت خواری نمونه بارزی از نقض حقوق شهروندی است.هر چه تعداد رانت خواران و جریانات رانتخواری در جامعه ای افزایش یابد اختلاف طبقاتی در آن جامعه بیشتر شده و موجب کاهش پویایی اندیشه و امید به زندگی در گروهی می شود که نتیجه سال ها تلاش و همت خود را در گرداب جریاناتی که قادر به کنترل آن نیستند و تورم ناشی از آن از دست خواهند داد.