به دنبال تغییر وتحولات در توسعه شهر نشینی و مهاجرتهای اخیر بخصوص در شهرستان شهریار از به هم پیوستن چندین روستا و…در جنوب غرب شهریار- شهر وحیدیه بوجود آمد.
موقعیت جغرافیایی شهریار
شهریار یکی از شهرستانهای استان تهران است که با وسعتی در حدود ۳۱۰ کیلومتر مربع و نزدیک به ۷۰۴۰۷۹ نفر جمعیت در ارتفاع ۱۱۶۰متری از سطح دریا و بین ۵۰درجه و ۲۰دقیقه و ۳۰ ثانیه تا ۵۱درجه و ۱۳دقیقه و ۱۰ثانیه طول شرقی و ۳۵درجه و ۳۰دقیقه و ۵۰ثانیه تا ۳۵درجه و ۴۵ دقیقه و ۱۵ ثانیه عرض شمالی قرار دارد. که شهر وحیدیه یکی از شهر های این شهرستان است.
شهرستان شهریار از شمال با شهرستان کرج و قدس ، از شرق با شهرستانهای اسلامشهر و تهران ، از جنوب با شهرستانهای رباط کریم و اسلامشهر و از غرب با شهرستان ملارد همسایگی دارد.
کوه تخت رستم در دهستان جوقین واقع در شهر وحیدیه با ارتفاع ۱۳۱۸ متر از نقاط مرتفع شهرستان شهریار می باشد. براساس تقسیمات سیاسی، شهرستان شهریاردر سال ۱۳۸۸ به سه شهرستان شهریار – ملارد و قدس تبدیل شد.
شهرستان شهریار شامل: دهستانهای سعیدآباد، فردوس، قائم‌آباد ، مویز ، رزکان و جوقین می باشد.
در مورد معنا و مفهوم واژه ی ((شهریار)) تعاریف و تعابیر متفاوتی چون ((یاری دهندی شهر))،((شهردار))،((دارنده و مالک کشور))،((فرمانروا و پادشاه))و ((شهر بزرگ یا کلان شهر)) مطرح است و به نظر می رسد تمامی این معانی با وجود یک کانون تمدنی و یک نظام اداری و حکومتی در ارتباط باشد . با این حال سابقۀچنین ویژگی هایی در شهریار از قرار معلوم متأخرتر از برخی نواحی مجاور است.
دو نام مرتبط با شهریار در سیر تاریخ آن عبارتند از((کرشته))و ((علیشاه عوض)) که گویا اولی از مراکز این ناحیه و دومی از جمله آبادیهای مهم آن بوده است .از شهریار با عناوینی نظیر ولایت یا روستایی تاریخی در حوزۀ ری ،یکی از بلوکات تهران ،از جمله مناطق حاصلخیز و واقع در کنار مسیر رودخانه های غرب تهران یاد می شود.
حمدالله مستوفی نیز در نزهت القلوب اشاره ای به شهریار داشته و آورده است :((…آب گوهررود از کوههای طالقان و قزوین بر می خیزدو در ولایت ساوجبلاغ چند نهر از و بر می دارند و ولایت شهریار و ری اکثر بدان رود مزروع است و در بهار فاضل آبش بر مفازه منتهی می شود و…)).
او همچنین اشاره می کند که شهریار یکی از ولایات نزدیک ری است که در ضمن شرح وقایع از قلعه‌ای بهمین نام که در شمال شهر واقع بوده نام میبرد. بعدها این قلعه اهمیتی پیدا کرد، زیرا شرف‌الدین علی یزدی جائیکه جنگهای امیرتیمور را شرح میدهد اسم شهریار یا ری‌شهر را به ری داده است.
در آثار متأخری مانند «مراﺓ البلدان »اعتماد السلطنه،شهریار بخشی از تهران معرفی می شود.در برخی نوشته های پراکنده،اشاره های ضمنی و مطالب توصیفی دیگری را در باره شهریار می توان یافت.
سرزمین ایران به علت سابقه دیرینه سکونت مستمر در آن، سرشار از آثار متنوعی از ابتداییترین دست ساختههای بشر تا دوران تمدنهای با شکوهی همچون ایلامیها، مادها، هخامنشیان، اشکانیان، ساسانیان و دوران با عظمت اسلام است.
حفاظت آثار ارزشمند فرهنگ تارخ ه بر اساس قانون بر عهده سازمان میراث فرهنگ قرار گرفته است دارا ابعاد متفاوت مانند حفاظت فن (مرمت و احشاء آثار)، حفاظت حقوق (رسیدگی به جرائم عدلیه آثار) و حفاظت فیزیکی (تحت مراقبت) و … میباشد. به منظور حفاظت و حراست از آثار و ابنیه فرهنگی وتاریخی از سالهای گذشته همواره قوانینی وضع، مصوب و اعلام شده است که به نمونه هایی از آنها اشاره می شود.
– بر اساس شواهد باستانشناسی و تاریخی منطقه شهریار از حداقل هزاره ششم قبل از میلاد مسیح دارای استقرار و تمدن بوده است.در هزاره دوم و سوم آثار و شواهدی در تپه های سینک قره تپه …و همچنین از هزاره اول و دوره آغاز تاریخی در تپه هایی چون محوطه باستانی بابا سلما ن و….می توان مشاهده کرد.
در دوران تاریخی نیز آثار و شواهد نشان می دهد که منطقه شهریار مورد توجه بوده است.آثار و شواهدی که در تپه چوقین، تخت رستم وقلعه چهل دختر مشاهده می شود نشان میدهد که شهریار در دوره ساسانی منطقه مهمی بوده است.در دوره اسلامی بخصوص در صدر اسلام شهریار بواسطه قرارگیری در منطقه ری از اهمیت ویژه ای برخوردار می شود.
در دوره آل بویه ری به عنوان پایتخت از مناطق مهم ایران به شمار می رود و بر اساس شواهد شهریار از مناطق آباد و سرسبز بوده است .از دوره سلجوقی آثار و بقایای زیادی در منطقه شهریار دیده میشود.تپه هایی چون فردوس،خاوه،وسطر،رامین،الورد،ده مویز،نصیر آباد و…تپه های بسیار دیگری مربوط به دوره سلجوقی می باشد.در دوره های صفوی و قاجاری نیز تپه ها و بنا های زیادی در منطقه شهریار دیده می شود که نشان دهنده آبادانی و اهمیت منطقه شهریار در گذشته می باشد.
در شهرستان شهریار حدود ۴۵ اثر و محوطه باستانی شناسایی شده است که از این تعداد ۲۰ اثر آن در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.
از این تعداد ۹ اثر مهم فرهنگی تاریخی در محدوده و حریم شهر وحیدیه قرار دارد.
به دنبال تغییر وتحولات در توسعه شهر نشینی و مهاجرتهای چند سال اخیر بخصوص در شهرستان شهریار از به هم پیوستن چندین روستا ،شهرک و…..در جنوب غرب شهرشهریار- شهر وحیدیه بوجود آمد.
در محدوده شهر وحیدیه که ازبه هم پیوستن روستا های شفیع آباد، قصطانک ،قصبه وبخصوص جوقین بوجود آمده تعداد ۹ اثر تاریخی فرهنگی و باستانی شناسایی شده است.
برج مقبره بابا محمود یکی از مقابر منحصر به فرد استان تهران است که در بخش مرکزی شهریار و دهستان جوقین قرار دارد . این دهستان در تقسیمات جدید به عنوان شهر وحیدیه نامیده می شود .
برج مقبره بابا محمود بنائی مدور که با ارتفاع بیش از ۱۵ متر از سطح زمین با مصالح خشت و گل ساخته شده است . در داخل بنا محرابی به سمت قبله ساخته شده که از سطح زمین حدود ۵/۱ متر ارتفاع دارد .
گنبد آن فرو ریخته و نیاز به مرمت دارد . پایه های دیوارها استحکام بخشی شده و سر در ورودی و محوطه اطراف بنا مرمت و بازسازی شده است . این بنادر دورۀ سلجوقی ساخته شده است .
تپه جوقین در واقع یک اثر اثر معماری است که شبیه به قلعه بزرگ است و در اثر فرسایش به صورت تپه درآمده است . این تپه در شهر جدید وحیدیه و درست روبروی شهرداری وحیدیه واقع شده است .
اشیاء و آثاری که از اطراف این تپه و از حفاریهای غیر مجاز در این تپه به دست آمده نشام می دهد که این تپه یک قلعه نظامی مربوط به دوران تاریخی ( ساسانی ) می باشد . این تپه در میان مردم محلی و بومی به قلعه یزدگرد سوم معروف است .
بنای امام زاده قاسم در شهر جدید وحیدیه قرار دارد .این بنا شامل یک گنبد خانه رفیع ودر قسمت ورودی آن اتاقی واقع شده است که مطابق بقایای تاریخی آن باز سازی شده است. با توجه به سبک بنا گنبد خانه اصلی آن متعلق به دوره صفوی و اتاق ورودی از الحاقات دورهقاجار می باشد.
در سالهای اخیر شهرداری وحیدیه اقدام به مرمت و باسازی بنا نموده است و در اطراف بنا ایوانی اضافه نموده وسراسر گنبد را کاشی کار کرده است.قسمنهای داخلی را نیز کاشی سنگ و اندود گچ نموده است.
این بنا در شهر جدید وحیدیه و درست در پشت تپه جوقین قرار دارد.این امامزاده یکی از بناهای منحصر به فرد در استان تهران است که تماماًاز خشت و گل ساخته شده است .
پلان بنا هشت ضلعی بوده که در هر ضلع طاق نمایی در داخل یک کادر مستطیل شکل تعبیه کرده اند.در چهار جهت بنا چهار نور گیر جهت تأمین نور داخل بنا ساخته شده است.در جبهه جنوبی ایوانی با سقف مسطح ساخته شده که ورودی بنا را در خود جای داده است.مرمت این بنا در سال ۱۳۸۵ آغاز شده که همچنان ادامه دارد.
این امامزاده در بلوار روستای بکه قرار دارد.بعلت قرار گیری امامزاده قاسم (ع) در وحیدیه و امامزاده علی اقطس (ع) در مرکز روستای بکه این امامزاده مورد بی توجهی و به صورت محلی برای تدفین عده ای از مهاجرین خارجی تبدیل شده بود.محوطه امامزاده حدود ۱۵۰۰۰متر مربع می باشد که شامل بنای امامزاده و محوطه اسلامی اطراف آن (که احتمالاً قبرستان قدیمی است) میباشند.
پلان بنا به شکل دایره می باشد که احتمالاً هشت ضلعی بوده و در اثر مرمتهای سالهای اخیر که داخل بنا را با آجر نما کاری کرده اند به این شکل در آمده است.سطح خارجی گنبد سراسر از اندود کاهگل پوشیده شده است.در سطح محوطه اطراف سفالهای لعابدار و بی لعاب زیادی که مربوط به دوره اسلامی می باشد دیده می شود.در پیگردی اخیر توسط اداره اوقاف در پای دیوار سمت غربی سنگ قبری قدیمی بدست آمد که ۲۵۹ سال پیش کار شده است.
این بنا با یک گنبد گرد و خوابیده سراسرپوشیده از سیمان است و بدرستی نوع پلان آن مشخص نیست و نیاز به پیگردی و لایه برداری دارد.در داخل به نظر میرسد شکل هشت ضلعی باشد که در هر ضلع طاق نمایی به عمق حدود ۱متر ساخته شده است.
امامزاده هارون در روستای کرد امیر از بخش مرکزی و دهستان جوقین قرار دارد . این بنا در دوره صفوی ساخته
شده .در سالهای اخیر قسمتهای بیرونی بنا مرمت شده است . پلان بنا در داخل به شکل هشت ضلعی بوده و با اندود گچ پوشیده شده است . درهشت جهت بنا طاق نما هایی ساخته شده است و در بالای آن نیز طاق نماهای کوچکی ایجاد شده و سراسر ساقه گنبد در داخل با کتیبه قرآنی زیبایی تزئین شده است که مربوط به دوره قاجار است . این بنا دارای زوار محلی می باشد . بنا شرایط ثبت در فهرست آثار ملی را دارا میباشد .
امامزاده مهدی و جعفر در روستای جوقین از بخش مرکزی و دهستان جوقین قرار دارد . این بنا در دوره قاجار ساخته شده ولی در سالهای اخیر قسمتهای زیادی از آن تخریب و نوسازی شده است . در اطراف بنا ایوان بزرگی الحاق شده است .
۹- خانه مرحوم محمود خان سلطانی
این خانه یکی از تنها خانه های قدیمی شهر وحیدیه است که از دوره قاجار و پهلوی اول باقی مانده است. مانند اکثر خانه های ایرانی دارای حیاط مرکزی و اتاقهایی در اطراف میباشد مطبخ آن در کوشه شمال شرقی قراردارد.گرچه خانه دارای تزئینات معماری خاصی نیست و لی نشاندهنده شکل و پلان خانه های قدیمی میباشد.