تغییر نگرش در مبارزه با مواد مخدر -از کوپن تریاک تا اعدام اشاره: اخیرا نمایندگان دوره دهم مجلس شورای اسلامی طرحی را تصویب کردند تا به موجب آن مواد مخدر رقیق شده به معتادین عرضه شودو این طرح شباهت نزدیکی با توزیع کوپن تریاک بین مصرف کنندکان تریاک در قبل از […]
مرتضی صارمی
اشاره: اخیرا نمایندگان دوره دهم مجلس شورای اسلامی طرحی را تصویب کردند تا به موجب آن مواد مخدر رقیق شده به معتادین عرضه شودو این طرح شباهت نزدیکی با توزیع کوپن تریاک بین مصرف کنندکان تریاک در قبل از انقلاب دارد. تعییر نگرش در نوع مبارزه با مواد مخدر تحول مبارکی است تا با سازوکار کارآمدی با این پدیده شوم برخورد شود.
صارمی :
پدیده مواد مخدر از انحرافات و ناهنجاریهای اجتماعی محسوب می شد به طوریکه در ساختار پلیس واحدی برای مبارزه با آن تعریف شده بود. البته در دوران گذشته افرادی گه در چارچوب قانون قصد مصرف داشتند کوپن تریاک مخصوصی به آنها داده می شد که از مراکز و داروخانه ها تهیه می کردند و کسانی که از طریق این سازوکار تریاک مصرف می کردند به آنها معتاد نمی گفتند بلکه به افراد تریاکی مشهور بودند. انگیزه مصرف افراد در قالب این مکانیزم بیشتر ماهیت دارویی و تفننی داشت. کسانی که اصطلاحا در اثر مصرف بی رویه معتاد شده بودند در طیف انحرافات اجتماعی تعریف می شدند و به عنوان مسئله و مشکل کشور محسوب نمی شدند.
پس از پیروزی انقلاب ماهیت مواد مخدر دچار دگرگونی شد و این طبیعت هر انقلابی است. وقتی انقلاب می شود انقلابیون انتظار دارند همه چیز در خدمت انقلاب قرار گیرد اما گروهی از طرق غیر قانونی به تهیه وتوزیع مواد مخدر اشتغال داشتند که از دید انقلابیون عملی ضد انقلابی تلقی می شد ولذا ماهیت اجتماعی آن تغییر وجنبه سیاسی وامنیتی پیدا کرد. به همین دلیل در ساختار قضایی وپلیس واحد هایی راه اندازی شد تا با این پدیده مبارزه کنند. در واقع مواد مخدر به یک مسئله تبدیل شد و برای مهار ویا حل آن بخش زیادی از منابع انسانی ومالی کشور بسیج شد. و به نظرم با توجه به سرعت تحولات و تغییرات، مقایسه آن با دوران گذشته منطقی نیست زیرا کسانیکه مبارزه می کردند عمدتا انگیزه شرافتمندانه داشتند. اما در نوع نگرش برای مبارزه پلیسی وقضایی رگه هایی از اقدامات احساسی وغیر علمی دیده می شود که قابل بحث است.
اصولا برخورد با پدیده های اجتماعی متأثر از دو دیدگاه است. یک دیدگاه معتقد است طبیعت آدمی، پند پذیر وآموزش پذیر است و هیچکس ذاتا و فطرتا منحرف آفریده نشده است و نفس ارتکاب جرم وانحراف آموختنی است و امر پیشگیری واصلاح نیز آموختنی می باشد. و در مقابل عده ای دیگر طبیعت انسان را خشونت طلب و اطاعت از قانون و کنترل های اجتماعی را محدودیتی در راه خواستها وتمنیات خود می داند وبر این باورند که باید سلطان وحاکمی بی حد ومرز باشد تا آدمی را وادار به اطاعت نماید. به نظر من وجه غالب در مبارزه متأثر از این نظریه و دیدگاه بوده است. به همین دلیل همسویی وهمراهی رفتار های فیزیکی با متافیزیکی یا وجود نداشته است یا بسیار کم اهمیت وکم رنگ بوده است. بدیهی است این نوع مبارزه به مثابه کار شهرداری است که پارک ایجاد می کند ولی به علت بی توجهی به کار های فرهنگی و آموزشی، امکانات و تجهیزات داخل پارک توسط افرادی تحت عنوان وندال از بین می روند. چنانچه معتاد بیمار است باید زمینه بیماری را از بین برد واگر مجرم است باید جرم را محو وپاک شود. با از بین بردن مجرم به عنوان صورت مسئله، جرم همپنان باقی است و با از بین بردن هر مجرمی فرد تازه نفسی جای او را پر می کند.
نوع مجازات های سنگین قضایی نیز نتوانسته در مهار وکنترل این پدیده مؤثر باشد. از آنجا که قاچاقچیان مواد مخدر بابت فعالیتشان هزینه های سنگین مانند اعدام وحبس های طولانی مدت وجریمه های سنگین پرداخت می کردند. شگردشان را تغییر دادند وعلاوه بر اقدامات غیر متعارف وغیر قانونی، مواد مخدر را کمتر از میزانی که منجر به اعدام می شد حمل می کردند وسپس آنرا با مواد ناخالص مخلوط وبه فروش می رساندند وموادی که قبلا ماهیت دارویی ومصرف تفننی داشت خود به عامل بیماری تبدیل شد و به علت ارزان بودن، هر کس می خواست با پرداخت مبلغ کم آنرا بدست می آورد.
علل گرایش جوانان به مواد مخدر متفاوت است در سال ۷۶ پژوهشی میدانی در خصوص علل گرایش جوانان به مواد مخدر را برای شورای اجتماعی فرمانداری بروجرد انجام دادم. جامعه آماری پژوهش من افرادی بودند که بیشتر در مراکز و اردوگاه ترک اعتیاد نگهداری می شدند. مصاحبه با افراد معتاد، گرچه کاری دشوار و پر زحمت بود اما انگیزه و رویکرد اجتماعی به موضوع پژوهش ، کار طاقت فرسا را قابل تحمل کرده بود. مصاحبه با یک فرد معتاد و گوش دادن به حرفهای او گرچه واقعیتی تلخ و ناگوار است اما بسیاری از آنها ماجرای اعتیاد شان را شیرین بازگو می کنند . یکی از افرادی که سوژه مصاحبه من شد جوانی ۲۵ ساله بود که چنین گفت: او که آه سردی کشید گفت من و دو برادرم به بهانه تقویت جنسی تریاک استفاده می کردیم پس از مدتی احساس کردم نه تنها در تقویت جنسی تأثیر نگذاشت بلکه به لحاظ ریخت و قیافه هم تغییر کردم در عوض برادرانم از نظر قیافه تغییر نکردند و با نشاط وسرزنده بودند. توصیف این وضع انگیزهای شد تا با برادران وی از نزدیک آشنا و علت ماجرا را جویا شدم. برادر بزرگتر که به کار کشاورزی مشغول بود گفت برادرم با ما زندگی نمی کند و کار درست وحسابی ندارد و به همین دلیل برای مواد از هرکسی که نمی شناسد وارزان می فروشد خرید می کند . متأسفانه این روزها مواد مخدر ناخالص زیاد شده وافراد کم بضاعت مخصوصا جوانان ناچار مصرف می کند . طرح این موضوع باعث گردید از سطح به عمق مسئله نفوذ کنم به همین انگیزه با مرد کهنسالی که دارای بیماری قند بود مصاحبه کردم . نکته تأمل برانگیزی را یاد آور شد. در بیان مطلب گفت من از دوران جوانی تریاک استفاده می کردم ولی چندین سال است که به خاطر بیماری قند مرتب استفاده می کنم دسترسی به مواد مخدر آسان است ولی متأسفانه تریاکی که در بازار وجود دارد بسیار ناخالص است ومن برای اینکه تریاک خالص استفاده کنم وقت زیادی صرف می کنم نخست آنرا می جوشانم و ناخالصی را جدا وشیره اصلی را از آن می گیرم وسپس استفاده می کنم. البته این کار هم وقت زیادی لازم دارد وهم هزینه ی زیادی دارد زیرا از تریاکی که می خریم بعضی وقتها یک سوم آن دستمان را نمی گیرد به همین دلیل مجبورم زیاد بخرم . گفت وگو با پیرمرد انگیزه من را تقویت کرد تا بیشتر در عمق موضوع کنجکاوی کنم. در ادامه کار، با جوانی ۲۰ ساله در حاشیه شهر کنار دیواری هم صحبت شدم . خوش قیافه و لباسهای شیکی بر تن داشت. بدون مقدمه گفت رفت وآمد با دوستان ناباب من را به اینجا کشانده است. گرفتار مواد شده ام وبرای اینکه خانواده متوجه نشوند به اینجا پناه آورده ام تا موادی که خریده ام مصرف کنم . با باز کردن پرونده اعتیاد تازه متوجه شدم که سیاستگذاران درک درستی به موضوع ندارند اگر اعتیاد «مسئله» باشد آنرا حل می کنند. اینکه چرا یک پیر مرد با فراق بال در گوشه منزل می نشیند و با جدا کردن ناخالصی تریاک ، بیماری خود را کنترل می کند ولی یک جوان به علت نداشتن این فرصت در گوشه ای بدور از چشم دیگران همان تریاک را مصرف می کند ولی منجر به بیمار ی اعتیاد ودیگر امراض می شود.
در جریان رقابت های انتخاباتی دوره هشتم مجلس شورای اسلامی از حوزه انتخابیه شهرستان بروجرد کاندیدا بودم. با توجه به بررسی های جامعه شناسی در دانشگاه و پژوهش های میدانی در یکی از محافل انتخاباتی که بسیاری از جوانان معتاد حضور داشتند با صراحت گفتم اینکه امروز همه ی شما به علت مصرف مواد مخدر از ریخت وقیافه افتاده اید علت آن را در ناخالص بودن مواد مخدر جستجو کنید. همین مواد مخدر را کسانی دیگر مصرف می کنند ولی با وجود سن بالا مانند شما مریض نشده بلکه خیلی سرحال وسرزنده هستند. افراد سود جو که در هر حوزه ای پیدا می شوند تریاک را با مواد ی دیگر مخلوط می کنند و شما با هر انگیزه ای آنرا مصرف می کنید که منجر به بیماری شما شده است. ودر آن جلسه گفتم اگر من انتخاب شوم طرح اصلاح مبارزه با مواد مخدر را در مجلس پیگیری می کنم که بسیار مورد توجه افکار عمومی قرار گرفت ولی متأسفانه به علت عدم اعتقاد به اسلام رد صلاحیت شدم و امروز خوشحالم که این مسئله در مجلس شورای اسلامی مورد توجه قرار گرفت وبه تصویب رسید. امید وارم این پدیده خانمانسوز وپر هزینه به یک مسئله اجتماعی تبدیل شود تا با راهکارهای مناسب سخت افزاری ونرم افزاری از جمله همایش های علمی وکاربردی و حساس شدن آن در بین افکار عمومی جلوی رشد آن گرفته وکاهش پیدا کند.
کوپن تریاک