زبان مردم بومی شهرستان شهریار ترکی محلی بوده ، ولی زبان محاوره و گفتگوی عامه مردم فارسی می باشد که بیشتر مردم ساکن با آن تکلم می نمایند ، علاوه برزبان فارسی ، گویشهای آذری، گیلکی، کردی و لری به لحاظ مهاجرپذیری به ترتیب اهمیت در شهرستان رایج هستند .
وجود این لهجه ها نیز ناشی از مهاجرتهایی است که از اقوام مذکور به شهرستان صورت پذیرفته .
شهرستان شهریار از جمله مناطقی است که ریشه در دل تاریخ داشته و آثار باستانی و بقاع متبرکه موجود در آن و همینطور اظهار نظرهای مورخین در کتب معتبر تاریخی مؤید این مطلب می باشد که ، این منطقه از قدیمی‌ترین نقاط مسکونی در جهان بوده است . با نگاهی گذرا به آثار باستانی و بناهای تاریخی این شهرستان مشخص میشود که این آثار از هزاره‌های قبل از میلاد تاظهور دین مبین اسلام ودوره مغول برجای مانده است.
سازمان میراث فرهنگی وجود ۳۰ تپه باستانی، ۲۳ بقعه متبرکه از نوادگان ائمه اطهار، ۴ قلعه تاریخی، تعدادی گورستان تاریخی و آثار باستانی دیگری را در شهریار مدیریت می نماید که برخی از آنها در فهرست آثار تاریخی کشور است که مهمترین آنها عبارتند از :
آثار تاریخی شهرستان شهریار
امامزاده های شهرستان شهریار :
اسامی امامزاده هایی که در شهرستان شهریار دارای بقعه می باشند :
۱- امامزاده ابراهیم (ع) واقع در روستای الورد
۲- امامزاده اسماعیل(ع) واقع در شهریار
۳- امامزاده احمد (ع) واقع در یبارک
۴- امامزاده بی بی رقیه (س) واقع در دهمویز
۵- امامزاده احمد و رضا (ع) واقع در رزکان
۶- امامزاده جعفر و محسن (ع) واقع در فردوسیه
۷- امامزاده شعیب و دانیال (ع) واقع در رامین
۸- امامزاده عباسعلی (ع) واقع در روستای حصارساتی
۹- امامزاده عبداله (ع) واقع در رزکان
۱۰- امامزاده عبداله (ع) واقع در یوسف آباد صیرفی
۱۱- امامزاده عبداله (ع) واقع در سعیدآباد
۱۲- امامزاده عبداله (ع) واقع در صباشهر
۱۳- امامزاده فرخنده خاتون (س) واقع در ویره (صباشهر)
۱۴- امامزاده قاسم (ع) واقع در وحیدیه
۱۵- امامزاده مهدی و جعفر(ع) واقع در جوقین
۱۶- امامزاده هارون (ع) واقع در کردامیر
۱۷- امامزاده هادی (ع) واقع در کرشته شهریار
۱۸- امامزاده یحیی (ع) واقع در بکه
۱۹- امامزاده افطس(ع) واقع در بکه
حوادث ، وقایع و سوابق تاریخی و فرهنگی معاصر در شهرستان
یکی از مهمترین مسائل تاریخی شهریار ، حضور این منطقه به صورت مستقیم و غیرمستقیم در وقایع تاریخی کشور خصوصاً جنگهای مربوط به انقلاب مشروطه می باشد که با برداشت از کتب تاریخی می توان به موارد ذیل اشاره نمود :
– در جریان انقلاب مشروطیت مجاهدین مشروطه در سال ۱۳۲۷ از روستای رضی آباد شهریار عبور کرده و از سمت بادامک به سمت تهران رفته اند .
– نیروهای مشروطه طلب با هدایت سپهبد اردشتی و سردار اسعد بختیاری در نزدیکی شهریار با هم متحد و در سال ۱۳۲۷ برای سرنگون کردن سلطنت محمدعلی شاه قاجار به سمت تهران حرکت می کنند .
– به واسطه طول محاصره در قندهار ( توسط قشون هندوستان ) جنگ درگرفته بود و شاه عباس ثانی حکم کرد پانزده هزار خروار از غله شیراز و کرمان و اسدآباد و ری و شهریار به قندهار حمل کردند .
– کشته شدن دختران زیدبن امام زین العابدین(ع) درموضعی نزدیک روستای خاوه که قبرستان آنها موجود است (کتاب کنزالنساب) .
– کشته شدن هارون ابن امام موسی کاظم(ع) در روستای کردامیر .
– جنگ بادامک : یفرم خان به همراه فدائیان دلیر خود از قره تپه به سمت بادامک با سردار اسعد بختیاری حرکت که در میان راه بادسته ای از سواران بختیاری روبرو و پس از شکست ایشان و شکست سردار اسعد بادامک را تسخیر و آنجا را سنگرگاه خود ساختند که این جنگ به نام جنگ بادامک معروف گردیده .
صنایع دستی شهرستان شهریار :
در قدیم صنایع بوی نجاری ، خراطی ، آهنگری ، مس گری ، نمد کاری ، روغن گیری و … در مناطق مختلف شهریار رواج داشته که به لحاظ گسترش صنعت و ماشینی شدن ابزار و ادوات این فنون موقعیت ضعیف تری نسبت به گذشته دارا می باشند.
علاوه بر موارد اشاره شده ، در دهه های اخیر برخی از صنایع دستی غیربومی نیز در رشته های گوناگون رواج یافته که عبارتند از : ۱- صنایع هنرهای چوبی ( معرق، منبت، مشبک، گره چینی، خراطی و نازک کاری ) ۲- صنایع دستی فلزی (آهنگری هنری، دواتگری، چلنگری و قلم زنی) ۳- آبگینه(شیشه گری فوتی و دست ساز، تراش نقوش بر روی شیشه، نقاشی روی شیشه و همجوشی شیشه) ۴- سفالگری (سرامیک، کاشی هفت رنگ) پنج سنگ (حجاری و تراش سنگ، معرق) ۶- بافته داری (گلیم‌بافی دورو و یکرو و رودوزی های سنتی ) ۷- تذهیب و نگارگری
معرفی برخی از آثار باستانی و زیارتی شهرستان شهریار
بقعه امامزاده اسماعیل:
بقعه امامزاده اسماعیل در خیابان انقلاب شهرستان شهریار واقع شده است .بر طبق شواهد ، ایشان فرزند امام موسی بن جعفر (ع) است. .ساختمان قدیمی بقعه اخیرا بازسازی شده و با اسکلت فلزی و سقف بتونی پیش ساخته احداث گردیده و دارای گنبد آجری و گلدسته های کاشیکاری شده است.
داخل بقعه آینه کاری شده و ضریح آن فلزی است . بنای بقعه به صورت یک مجموعه دارای دو صحن شرقی و غربی است و اطراف آن را رواقها فرا گرفته است .علاوه بر مجموعه فرهنگی قبلی، مجموعه فرهنگی بزرگی نیز به مساحت ۴۵۰۰ متر مربع در این بقعه در حال احداث است. همچنین مدرسه علمیه و ساختمانی در سه طبقه جهت فعالیتهای آموزشی در این بقعه احداث شده است . فضای سبز زیبایی در صحن پشت امامزاده وجود دارد.
تپه چوقین:
تپه جوقین از جمله آثار باستانی دوران ساسانی در شهرستان شهریار است که چون نگینی بر بستری از گل و گیاه آرمیده است؛ قلعه ای کهنسال و افسانه ای که در عین اینکه یکی از کهن ترین آثار باستانی منطقه به شمار می آید؛ یکی از ناشناخته ترین آنان نیز هست. قلعه ای عظیم که با همه عوامل ویرانگر مقابله کرده و با عظمت و شکوه دیرینش استوار مانده است.
تپه و قلعه جوقین که به تمامی از خشت بنا شده در ۱۰ کیلومتری جنوب غرب شهریار در شهر وحیدیه واقع است. قدمت و استقرار مردم در آن با توجه به مسکوکات و سایر اشیای مکشوفه دست کم به دوره یزدگرد سوم ساسانی می رسد. در این قلعه باستانی که بخشی از آثار باستانی به دست آمده از آن در موزه ایران باستان نگهداری می شود؛ هنوز حفاری و کاوش های باستانشناسانه در مراحل اولیه است که قدمت آثار مکشوفه لزوم تسریع در این امر را یاد آوری می نماید. تپه جوقین یکی از مهمترین و بزرگترین بناهای خشتی منطقه است، که برج و باروهای آن و مصالح و خشت های استفاده شده در آن آثار معماری پیش از اسلام را نشان می دهد.
سفالینه های کشف شده در تپه جوقین نیز نظر به اینکه هیچکدام از آنها درای لعاب نمی باشد حائز اهمیت دیرین شناسانه است. نام جوقین بنا بر برخی گفته ها گویا برگرفته از نام بهرام چوبین سردار و قهرمان ملی ایران در عهد خسرو پرویز ساسانی است که بعدها در دوره یزدگرد سوم رونق گرفته و مورد استفاده بوده است. تپه جوقین و قلعه دیگری که در مرکز روستای قدیمی جوقین واقع است (و به دلیل ساخت و سازهای بعدی در بستر شهر مدفون گشته). افسانه های بسیاری در مورد این اثر باستانی، گنج های موجود در آن و… توسط مردم محلی نقل می شود که جمع آوری و توجه به آنها جدا از مسایل باستان شناسانه، از نظر اسطوره شناسی و مردم شناسی حایز اهمیت است به همین دلیل به بهرام چوبین نسبت می دهند.
تخت رستم
کوه مخروطی شکلی از جنس آندزیت و سنگ‌های آتشفشانی است به بلندای ۱۳۱۸ متر که بلندترین کوه در جنوب غربی شهرستان شهریار و جنوب ملارد به شمار میرود و در دامنه و نوک قله‌ی این کوه، آثار معماری به صورت تختگاه وجود دارد که با بهره‌گیری از مصالحی مانند سنگ و ملات گچ سنتی ساخته شده است.
ویژگی‌های آتشکده
آتشکده تخت رستم در دوران ساسانی بنیاد نهاده شد و کاربری آن برای انجام آیین آتش بود که تنها موبدان زرتشتی بدان راه داشته‌اند. این آتشکده از دو تختگاه (سکو) شکل گرفته است که یکی از آنها در قله‌ی کوه و دیگری در ارتفاع پایین‌تر جای دارد. تختگاه یکم که در فضای آزاد جای گرفته است جایگاهی بوده که روی آن آتش می‌افروختند و روی تختگاه دوم آیین‌های دینی انجام می‌گرفته است. در بخش پایین‌تر کوه، نزدیک به ۱۵ متری تختگاه پایین‌تر، سازهای گنبدی‌شکل وجود دارد که می‌تواند جایگاه نگهداری آتش مقدس بوده باشد. این بنا سقفی کوتاه دارد و بلندی نوک گنبد تا کف آن ۲۳۸ سانتی‌متر است و دارای دو دهنه ورودی با طاق‌هایی به شیوه معماری ایران پس از اسلام است.
بر پایه پژوهش آنوبانینی در این آتشکده، آتش در پستوهای میانه جایگاه گرد سنگی روشن بوده است که در شب از دور دیده می‌شده است. در سالهای گذشته نیز در دامنه خاوری کوه تخت رستم یک جایگاه باستانی در گستره نزدیک به ۱۰ هکتار شناسایی شده است.
این نقطه مرتفع ترین نقطه شهرستان شهریار می باشد.
قلعه دهشاد
قلعه‌های زیادی اطراف تهران وجود دارند که در صورت باز سازی می‌توانند به جاذبه‌های مهم گردشگری تبدیل شوند. قلعه دهشاد یکی از آنهاست که با ۲۰۰ سال قدمت در محدوده شهر باغستان شهریار واقع شده و از قلعه‌های متعدد شهرستان شهریار است.
قلعه دهشاد در روستایی به همین نام، در ده کیلومتری شرق شهریار و در محدوده شهر باغستان واقع است. این قلعه با قدمت بیش از ۲۰۰ ساله خود یکی از قلعه های متعدد شهرستان شهریار است که از اغلب آنان چیز زیادی باقی نمانده است و به علت کم توجهی مسوولین مربوط بخش اعظم قلعه ها (همچون قلعه فرامرز، قلعه چهل دختر در حصار ساتی و…) تخریب شده است. دیوار دورادور قلعه دهشاد تقریبا سالم مانده و قلعه هنوز مسکونی می باشد.
جالب آنکه قلعه هنوز مسکونی است و دیوار دور آن نیز تقریبا سالم مانده است. معماری قلعه به سبک دوره قاجار و مربع شکل است و برج های دیدبانی در چهار گوشه آن قرار داشته است.
این بنای تاریخی در روستای دهشاد پایین از توابع بخش مرکزی شهرستان شهریار قرار دارد و وسعتی در حدود۸۰۰/۱۳ متر مربع دارد . در چهار گوشه بنا چهار برج دیده بانی و در ضلع شرقی یک در ورودی با سردری مرتفع به شکل ذوذنقه ای واز آجرکه دارای دو طاق نما در دو طرف می باشدساخته شده است.باروی قلعه۸/۵ متر ارتفاع دارد واز گل چینه ای به ضخامت ۵۵سانتی متر وکنگره های دایره ای شکل ساخته شده است.
یکی از برج‌های دیدبانی قلعه دهشاد
این قلعه روستایی تنها قلعه روستایی باقی مانده می‌باشد که هنوز زندگی در آن جریان دارد. گویا مالک اولیه قلعه دهشاد مشارالسلطنه نام داشته و بعد ها شخصی بنام حاجی حبیب الله مفید آن را دراختیار گرفته و هم‌اکنون عده ای از مهاجرین افغان در آن زندگی می‌کنند.این بنا در دوران اسلامی و زمان حکومت قاجاریه ساخته شده است.
پل دختر بادامک
این پل در مسیر جاده سعید آباد – شهریار بعد از رو گذر خط راه آهن ساخته شده است . پل دختر بنائی است آجری با یک چشمه طاق مرکزی که به شکل طاق گهواره ای به ارتفاع ۴ متر ساخته شده . مصالح عمده آن سنگ قلوه ، آجر و ملاط ساروج و گل می باشد.جنگ معروف بادامک در زمان حمله مشروطه خواهان به تهران در این محل اتفاق افتاده است.این پل در دوره قاجار ساخته شده و در تاریخ ۱۱/۶/۱۳۸۲ با شمارۀ ۹۸۹۵ به ثبت آثا رملی رسیده است . بارز ترین اثری که در این قسمت به چشم می خورد پل آبرسان بادامک است. این پل دارای تزئینات آجری به شکل لوزی بر دو سطح سقف گهواره ای و همچنین تلفیق آجر و سنگ بر روی دیواره ها می باشد.بر اساس شواهد و نوع معماری پل آبرسان بادامک این پل در دوران اسلامی و اوایل دوره قاجاری ساخته شده.
پل آبرسان ورامینک
پل آب رسان ورامینک بنای است آجری به طول ۲۶،عرض۱/۲ و ارتفاع ۶ متر در حال حاضر این پل یک چشمه طاق مرکزی به عرض دهانه ۲/۳ متر و آب راهی باریک بر فراز امتداد طولی خود دارد. به نظر می رسد این پل چشمه دیگری نزدیک به ساحل شرقی داشته است که اکنون تخریب شده است .
آنچه به نظر میرسد این پل زمانی ساخته شده که رود خانه کرج و شاخه های آن دوران پر آبی را پشت سر می گذاشته انداین پل در دوره قاجار ساخته شده و در تاریخ ۱۱/۶/۱۳۸۲ با شماره ۹۸۹۸ به ثبت آثار ملی رسیده است.
برج مقبره بابا محمود
برج مقبره بابا محمود یکی از مقابر منحصر به فرد استان تهران و شهرستان شهریار است که در جنوب غربی شهر شهریار ، محله قصطانک شهر وحیدیه قراردارد. برج مقبره بابامحمود بنائی است که یکپارچه از خشتهائی به ابعاد ۲۶*۲۶*۶ برآمده و شکل هندسی آن استوانه مایل به مخروطی است که قطر خارجی قاعده آن ۵/۱۰متر است و هرچه بالاتر میرود از قطر آن کاسته میشود. بنا فاقد پوشش است، و پیدا نیست از چه تاریخی پوشش آن فرو ریخته. بنای مدور برج مقبره با ارتفاع بیش از ۱۵ متر از سطح زمین با مصالح خشت و گل ساخته شده است . در داخل بنا محرابی به سمت قبله ساخته شده که از سطح زمین حدود ۵/۱ متر ارتفاع دارد .این بنادر دورۀ سلجوقی ساخته شده است .
قره تپه
این اثر درروستای کوچکی به همین نام در جنوب شرقی شهر شهریار واقع شده است.اثر تاریخی مذکور با توجه به مدارک سفالی یکی از روستاهای نخستین و یکی از محوطه های معروف فلات مرکزی ایران در عرصه مطالعات دوران پیش از تاریخ می باشد .کاوشهای انجام گرفته نشان از وجود تشابهات تمدنی با چشمه علی شهرری ، تپه زاغه دشت قزوین و سیلک ۳ می دهد و قدمت آن را به هزاره چهارم و پنجم قبل از میلاد باز می گرداند . این تپه در تاریخ ۲۷/۱۱/۷۷ به شماره ۲۲۵۶ به ثبت آثار ملی رسیده است.
خانه های تپه در غرب آن ساخته شده اند و در شرق تپه محلی برای دفن مردگان قرار دارد. خانه ها خشتی بودند که خشت آنها قبل از مصرف مقداری حرارت دیده بود. همچنین از گل اخری برای رنگ آمیزی دیوارها استفاده می شد. اثر چند کوره هم در روستا پیدا شده است.
سفالهای این تپه باستانی دست ساز و خشن هستند ولعاب گلی غلیظ دارند و نقوش تزیینی آنها را خطوط هندسی تشکیل می دهند. بز کوهی روی سفالها دیده می شود و روی یکی از سفالها نقش یک زرافه نیز کشیده شده است که در نوع خود بی نظیر است.
دفن اجساد به صورتی بوده که پاها بر ستون فقرات عمود باشد. جهت خاصی را برای دفن اموات خود در نظر نمی گرفتند. ساق پاها را از زانو خم می کردند و در امتداد ران می گذاشتند. دستها در امتداد بدن قرار داده می شد. در یک مورد دست یکی از اجساد در روی صورتش قرار گرفته بود. در گورها ظروف سفالی نیز قرار می دادند.
تپه فردوس
این تپه در ابتدای شهر جدید فردوسیه و در میان باغهای میوه واقع شده است .تپه فردوس نیز یک قلعه و بنای قدیمی می باشد که در دوران سلجوقی ساخته شده و به مرور زمان در اثر فرسایش طبیعی و انسانی به صورت تپه درآمده است .این تپه درتاریخ ۵/۹/۱۳۷۵ به شماره ۲۸۹۲ به ثبت آثار ملی رسیده است .
بقعه متبرک فرخنده خاتون(س)
این بقعه در کنار جاده شهریار–آدران و در روستای ویره قرار دارد. فرخنده خاتون (س)را خواهر امامزاده داوود(ع) و خواهر خوانده امام رضا (ع) می دانند. قدمت بنای امامزاده فرخنده خاتون به دوره صفویه باز می گردد. این اثر در تاریخ ۲/۱۱/۱۳۸۲ به شماره۱۰۷۹۸ به ثبت آثار ملی رسیده است.
حمام قدیمی یوسف آباد صیرفی
.حمام یوسف آباد صیرفی مانند اکثر حمام های ایرانی از لحاظ معماری دارای قسمتهای سربینه،بینه ،خزینه،تون و سایر اجزاءمعماری می باشد.
مصالح عمده در ساخت این بنا سنگ قلوه ،آجر،آهک،گچ و ساروج می باشد.در قسمت رختکن یک حوض ساخته شده و در اطراف رختکن محلهایی به عنوان کفش کن تعبیه شده است.تمامی پوششهای این حمام با استفاده از طاق و قوس و پوشش گنبدی ایجاد شده است.در قسمت زیر گنبد سربینه و درقسمت فیلپوشهای گنبد تزیئنات زیبایی استفاده شده است.
امامزاده محمد(ع)
این بنا در شهر جدید وحیدیه و درست در پشت تپه جوقین قرار دارد.این امامزاده یکی از بناهای منحصر به فرد در استان تهران است که تماماًاز خشت و گل ساخته شده است پلان بنا شامل دو بخش ۱- گنبد خانه به ارتفاع حدود ۷ متر که ۵ متر آن بدنه بنا و ۲ متر ارتفاع پوشش گنبدی آن می باشد. داخل گنبد خانه دارای ۸ تاقنما می باشد که در ارتفاع ۱ متری از کف بنا شروع شده و قوسهای آن دارای چفت پنج او هفت , که به شیوه ضربی اجرا شده است.
۲- ایوان( به ارتفاع حدود ۵/۲ متر و ضخامت ۷۰/۱ در جرز شرقی و ۱۰/۱ در جرز غربی ) در جبهه جنوبی بنا که تنها راه ورودی به داخل بنا نیز از طریق همین ایوان صورت می گیرد. مواد و مصالح این بنا خشت بوده و تنها اندودی از کاهگل بر سرتاسر آن کشیده شده است
این بنا در سال ۱۳۸۶ مرمت و بازسازی شده است.اصل بنا در دوره تیموری ساخته شده است.
امامزاده هادی (ع) کرشته
امامزاده هادی (ع) در داخل شهر شهریار و در خیابان شهید مصطفی خمینی(کرشته) قرار دارد . اصل این بنا از مصالح خشت خام ، ملاط گل و گچ و آهک ساخته شده است . در دوره پهلوی شبستانی آجری به بنا اضافه شده است طی سالهای گذشته ضمن حفر زیرزمین ایوانی به بنا اضافه شده است . در اطراف بنا شبستانهایی اضافه شده که بنای امامزاده را کاملاً محصور کرده و از دور قابل رویت نیست.بنای اصلی امامزاده در حدود ۱۰۰ مترمربع وسعت دارد.کل محوطه امامزاده در حدود ۱۰۰۰ متر مربع می باشد.امامزاده هادی (ع) از نواده گان امام حسن مجتبی (ع) می باشد .پدر ایشان احمد بن اولحسن محمدالرازی ملقب به شهدافق ساکن ری بوده است.شهریار در زمانهای گذشته بخشی از توابع ملک ری بوده است.بنابراین امامزاده هادی (ع)در سفری به روستای کرشته شهریار از دنیا رفته و در همانجا به خاک سپرده می شود.
مطالب مرتبط برسی وضعیت شهرستان شهریار در دوران دفاع مقدس
شهرستان شهریار
دیدگاه بسته شده است.