فرونشست زمین فرونشست رئیس بخش زلزله مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی، گفت: پدیده فرونشست علاوه بر آثار زیانبار بر عوارض انسان‌ساز سطح زمین، نظیر ساختمان‌ها، سامانه‌های حمـل‌و‌نقل و شریان‌های‌حیاتی، موجب از بین رفتن تخلـخل در لایه‌های آبرفتی زمین شده و آنها را نفوذ ناپذیر و ناتوان به جذب دوباره آب زیرزمینی می‌کند. بدین ترتیب […]
فرونشست زمین
رئیس بخش زلزله مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی، گفت:
پدیده فرونشست علاوه بر آثار زیانبار بر عوارض انسان‌ساز سطح زمین، نظیر ساختمان‌ها، سامانه‌های حمـل‌و‌نقل و شریان‌های‌حیاتی،
موجب از بین رفتن تخلـخل در لایه‌های آبرفتی زمین شده و آنها را نفوذ ناپذیر و ناتوان به جذب دوباره آب زیرزمینی می‌کند.
بدین ترتیب در سطح زمین سیلابها و رواناب‌های گسترده رخ داده و دشتها با ازدست دادن توان نگهداری آب زیر زمینی از بین می‌روند.
علی بیت‌اللهی رئیس بخش زلزله مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی
در مورد فرونشست‌های نقاط مختلف کشور، دلایل و اثراتی که دارند
نکاتی را که در مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی در مورد آن پژوهش‌های بی شمار و طولانی مدتی انجام گرفته است، تشریح کرد.
بیت اللهی گفت: امروزه موضوع مخاطرات طبیعی در اقصی نقاط جهان اهمیت روزافزونی پیدا کرده است.
مخاطرات طبیعی اصولا پدیده‌های فراملی‌اند و روند توسعه جهانی بر آسیب‌پذیری‌های حاصل از آنها تاثیر شگرفی می‌گذارد.
که سالانه خسـارت‌های اقتصادی و جانی قابل ملاحظه‌ای بر ارکان جوامع انسانی وارد شود.
رئیس بخش زلزله مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی ادامه داد:
تعداد زلزله‌های رخداده، سیل، خشکسالی، رانش زمین، طوفان، ریزگردها، فرونشست زمین و …
در اقصی نقاط جهان و آثار زیانبار سالانه آنها مصداق افزایش خطرپذیری مخاطرات طبیعی هستند.
این مقام‌مسئول در مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی با تاکید بر این مطلب که پدیده فرونشست زمین یکی از پدیده‌های موثر طبیعی است
که با مجموعه‌ای از عوامل انسان‌ساز و طبیعی در ارتباط بوده و ضربه‌های جبران‌ناپذیری بر محیط زندگی و زیست وارد می‌کند،
افزود: پدیده فرونشست در برخی از کشور‌های جهان در محدوده شهرها، روستا‌ها و در اراضی زراعی و مراتع و جنگل‌ها به‌وقوع پیوسته و می‌پیوندد.
در پهنه ایران پدیده فرونشست زمین در اغلب دشت‌های آن در حال رخ دادن است.
از حدود دو دهه قبل این پدیده با شروع خشکسالی‌ها و افزایش برداشت آب‌های زیر سطحی تشدید و در چند سال اخیر آهنگ نشست شتاب بیشتری پیدا کرده است.
بیت‌اللهی یادآور شد: بر اساس برخی از گزارش‌های فرونشست زمین در برخی از مناطق اطراف تهران به بیش از ۳۰ سانتیمتر رسیده است.
پدیده فرونشست علاوه بر آثار زیانبار بر عوارض انسان‌ساز سطح زمین
نظیر ساختمان‌ها، سامانه‌های حمـل‌و‌نقل و شریان‌های حیاتی،
موجب از بین رفتن تخلـخل در لایه‌های آبرفتی زمین شده و آنها را نفوذ ناپذیر و ناتوان به جذب دوباره آب زیرزمینی می‌نماید.
در سطح زمین سیلابها و رواناب‌های گسترده رخ داده و دشتها با ازدست دادن توان نگهداری آب زیر زمینی از بین می‌روند.
رئیس بخش زلزله مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی در تشریح فرونشست در ایران به سابقه آن اشاره کرد
و گفت: فرونشست زمین در ایران سابقه سی و چند ساله دارد.
اولین دشتی که آثار فرونشست زمین در اثر افت سطح آب زیرزمینی در آن گزارش شده است
طبق اعلام سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور، دشت رفسنجان (۱۳۴۶) است
که به ازای هر۱۰ متر افت سطح آب زیرزمینی، حدود۴۲ سانتیمتر فرونشست سطح زمین برای آن گزارش شـده است.
در سال‌های اخیر فرونشست زمین همراه با افت سطح آب‌های زیرزمینی در اکثر آبخوان‌های کشور گزارش شده است.
وضعیت بحرانی دشت‌های رفسنجان، زرند، مشهد و قزوین وی ادامه داد:
بر اساس مجموعه بررسی‌های صورت پذیرفته
توسط این سازمان تا سال ۱۳۸۷ دشت‌های رفسنجان، زرند، مشهد و قزوین به ترتیب با بیشینه نرخ فرونشست به میزان۳۰، ۲۵، ۲۵ و ۲۴ سانتیمتر بر سال دارای بیشترین نرخ فرونشست بوده‌اند.
بیت‌اللهی افزود: بر اساس مطالعات انجام شده در سال ۱۳۸۴
بیشینه نرخ فرونشست زمین در محدوده دشت تهران – شهریار حدود ۱۷ سانتیمتر بر سال بوده
که برداشت‌های جدید این میزان را در سال‌های ۱۳۸۸ و ۱۳۹۰ به ترتیب حدود ۲۴ و ۳۶ سانتیمتر بر سال نشان می‌دهد.
وی تصریح کرد: با توجه به این که میزان نرخ فرونشست در طول زمان ثابت نبوده و به صورت نمودار گوسی است
احتمال این که نرخ‌های یاد شده به تبعیت از تغییر نرخ فرونشست دشت تهران در سال‌های اخیر دچار تغییرات چشمگیری شده باشند، وجود دارد؛
بنابراین لازم است میزان فرونشست بطور پیوسته جهت اتخاذ تصمیمات کاربردی مورد پایش قرار گیرد.
رئیس بخش زلزله مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی گفت:
بر اساس بررسی‌های صورت گرفته،
مهمترین عامل فرونشست زمین در دشت‌های ایران استحصال بی‌رویه آب زیرزمینی و افت شدید سطح آب زیرزمینی در این مناطق است.
عدم مدیریت صحیح آن باعث تشدید این پدیده و باعث بروز خسارات جبران ناپذیری به مناطق می‌شود.
وی یادآور شد: با کاهش بهره‌برداری از منابع آب زیرزمینی در نقاطی که با نشست زیاد مواجه هستند
عدم برداشت شن و ماسه در مناطق بالادست محدوده فرونشست می‌توان از اثر منفی این برداشت‌ها در تغذیه سفره آب زیرزمینی جلوگیری نمود.
بیت‌اللهی گفت: برداشت بی‌رویه۴۰ تا ۵۰ سال گذشته از منابع آب زیرزمینی کشور موجب شده
که میزان افت سالیانه سطح آب سفره‌های زیرزمینی در اغلب دشت‌های کشور به بیش از ۱ تا ۳ متر در سال برسد.
از ۶۰۹ دشت کشور، تا سال ۱۳۹۴ تعداد ۳۰۹ دشت از نظر توسعه برداشت آب زیرزمینی ممنوعه اعلام شده است.
یعنی در این دشتها بهره‌برداری از منابع آب زیرزمینی بیش از پتانسیل تجدیدپذیر بوده
و این امر موجب افت سطح آب زیرزمینـی در آن دشت شده
و به طور طبیعی با توجه به بارندگی کنونی امکان بازگشت به سطح ایستابی گذشته وجود ندارد.
تشکیل کانون‌های گرد‌وغبار با فرونشست دشتها وی ادامه داد:
در عین حال، سایر۳۰۰ دشت دیگر کشور نیز یا فاقد منابع آب زیرزمینی شیرین قابل توجه و فاقد کیفیت مناسب است.
استفاده بی‌رویه از آب‌های زیرزمینی علاوه بر افت شدید سطح سفره‌های آب زیرزمینی و فرونشست دشتها
بحران دیگری را نیز به صورت کانون‌های گرد و غبار پدید آورده است.
رئیس بخش زلزله مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی علائم و اثرات اصلی فرونشست زمین را تشریح کرد و گفت:
خشکسالی و کاهش نزولات جوی، استحصال بی‌رویه آب‌های زیر زمینی، فقدان مدیریت کارآمد منابع آب زیر زمینی، روش غرقابی سنتی و هدرده آب در کشاورزی و افت سطح ایستابی از اثرات اصلی فرونشست زمین هستند.
مرگ دشتها، ترک‌خوردگی ساختمان‌ها، پل‌ها و کف جاده‌ها، خمش راه‌آهن و لوله‌های نفت و گاز وی ادامه داد:
اثراتی همچون مرگ دشتها و از دست رفتن خاصیت آبخوانی آنها، ترک‌خوردگی مستمر ساختمان‌ها، پل‌ها و کف جاده‌ها، خمش راه‌آهن و لوله‌های نفت، گاز، آب و فاضلاب و ترک‌خوردگی و شکاف در سطح زمین و از بین رفتن کشاورزی از دیگر اثرات فرونشست زمین هستند.