علایم آلودگی و نحوه تشخیص شپش سر

شپش سر  و نحوه تشخیص آن

شپش انگل خارجی بدن انسان است که قدمت آلودگی آن به دوران قبل از تاریخ بر می گردد .

این انگل گستردگی جهانی دارد، در ایران نیز بر اساس گزارشات، سالانه صدها هزار نفر به این انگل آلوده می شوند.

شپش سر در کودکان، بسیار شایع تر از بالغین بوده، در جنس مونث شایع تر از جنس مذکراست.

این حشره به دنبال تماس های نزدیکِ بین فردی یا نگامی که افراد خانواده در فصول سرد برای تامین گرما،

لباس¬های بیشتری می پوشند و به صورت دسته جمعی زندگی می کنند از شخصی به شخص دیگر انتقال می یابد.
شپش های انسانی حشراتی کوچک، بدون بال و خونخوار هستند. آنها می توانند سر،

تن یا عانه را در انسان آلوده کنند. تخم شپش، رِشک نام دارد که بیضی شکل، سفید رنگ و به اندازه ته سنجاق است

و برحسب نوع، به مو یا درز لباس می چسبد. نکته مهم:

انتقال شپش انسان فقط از انسان به انسان ممکن است، موجود دیگری نمی تواند به عنوان مخزن عمل کند.
شپش سر

معمولا در لابه لای موها و بر روی پوست سر بخصوص در نواحی پشت گوش و پس سر دیده می شود؛

ولی در شرایط آلودگی شدید ممکن است در تمام پوست سر و حتی مَحاسن و دیگر بخش های مودار بدن دیده شود.
رنگ آن سفید مایل به خاکستری است. شپش سر خود را محکم به پوست سر چسبانده، به خونخواری ادامه می دهد

و به ندرت به مناطق کم موی بدن مهاجرت می کند ولی هرگز در ابرو و پلک تخم گذاری نمی نماید.

این شپش تخم خود (رشک) را در محل خروج ساقه مو از فولیکول می چسباند.

علائم آلودگی و نحوه تشخیص شپش سر:

۱ مورد مشکوک: وجود خارش سر درجامعه آلوده به شپش.
2. مورد احتمالی: وجود ضایعات به صورت خراش جلدی با یا بدون عفونت و وجود تورم غدد لنفاوی موضعی در

ناحیه پشت گوش و گردن (در آلودگی به شپش سر)
3. مورد قطعی: مشاهده رشک یا شپش همراه با مشخصات بالینی فوق.

عوارض پدیکلوزیس

.۱ خارش شدید پوست به علت تلقیح ماده بزاقی و مواد دفعی شپش به زیر پوست
2. پوسته پوسته شدن و ضخیم شدن پوست در اثر خاراندن زیاد
3. بروز عفونت های ثانویه باکتریایی به دنبال خاراندن زیاد پوست (مثل زرد زخم و…)
مهمترین عارضه شپش، خاراندن شدید است که فرد را کلافه، خسته، پریشان و بی خواب می کند.

درمان شپش

افراد آلوده به پدیکلوز (شپش) جهت درمان باید به نزدیک ترین مرکز خدمات جامع سلامت،

پایگاه سلامت یا خانه بهداشت به محل سکونت خود مراجعه نمایند. شامپو و لوسیون های موجود برای درمان در

این واحدهای بهداشتی به صورت رایگان به خانواده ها تحویل داده می شود.
در موارد آلودگی به انواع شپش، اساس درمان متأثر از رعایت دقیق اصول بهداشت فردی، دسترسی و انجام استحمام منظم،

امکان تعویض مرتب و صحیح البسه است. ضروریست در کلیه موارد آلودگی، باید به واحدهای بهداشتی مراجعه شود

و اعضای خانوار فرد آلوده و سایر موارد تماس نزدیک وی نیز معاینه و درمان شوند.
در این درمان ضروری است شانه، برس، کلاه، روسری، مقنعه و چادر نماز مشترک، بالش، ملحفه و سایر وسایل

شخصی که در انتشار آلودگی نقش دارند نیز از نظر انهدام رشک و شپش، مورد توجه قرار گیرند.

در همه موارد، بایستی افراد درمان شده یک تا دو هفته بعد از درمان اولیه تحت درمان مجدد قرار گیرند.

رشک زدایی

یکی از مراحل مهم در درمان موارد آلوده رشک زدایی می باشد. هیچ یک از شامپوها و لوسیون های موجود برای درمان شپش،

توان جداسازی رشک ها (تخم های شپش) را از موها ندارند؛ لذا در هر مورد پس از درمان لازم است

با استفاده از روش زیر نسبت به جدا کردن رشک ها از مو اقدام شود:
– مخلوط آب و سرکه به نسبت ۵۰% تهیه شود.

(اضافه کردن یک پیمانه آب به یک پیمانه سرکه، ترجیحا سرکه سفید بهداشتی)
– مخلوط آب و سرکه، مستقیما بر روی تمامی موها مالیده و به خوبی ماساژ داده شود.
– بعد از ۳۰-۲۰ دقیقه با آب فراوان شستشو شود و با شانه دندانه ریز شانه شود تا رشک ها جدا شود.
– پس از خشک شدن موها نسبت به جداسازی تک تک رشک ها با شانه و انگشت اقدام شود.

نکته مهم: کوتاه کردن موها در درمان شپش تاثیری ندارد ولی برای تسهیل در امر شانه کردن و رشک زدایی کمک کننده است؛

در این خصوص لازم است توصیه شود قبل از کوتاه کردن مو، آرایشگر از آلودگی فرد به شپش مطلع شود

تا باعث انتشار آلودگی در آرایشگاه نشود یا می توان در منزل نسبت به کوتاه کردن مو اقدام نمود.

نکات کلیدی درمورد شپش سر (پدیکلوزیس)

. ۱بالا بردن آگاهی بهداشتی خانواده ها، در هر جامعه، در تشخیص به موقع و درمان سریع افراد مبتلا مهم ترین نقش را دارد.
2. اطلاع رسانی به جامعه، تا در صورت مشاهده آلودگی به شپش، به واحدهای بهداشتی مراجعه و تا تکمیل درمان همکاری نمایند.
3. معلمین و مربیان بهداشت مدارس، در بیماریابی و شناسایی مخازن اصلی آلودگی نقش بسیار مهمی را دارند؛

لذا آموزش راه های شناسایی آلودگی به شپش و پیشگیری از آن، نقش بسزایی در کاهش موارد ابتلا دارد.
4. شپش سر عمدتاً لابه لای موهای پس سر و بالای گوش زندگی کرده، تخم گذاری می کند؛

لذا توجه به این نواحی در هنگام بیماریابی کمک کننده خواهد بود.
5. در صورت وجود غدد لنفاوی متورم و دردناک در نواحی پس سر و پشت گوش حتماً باید به فکر آلودگی به شپش سر بود.
6. در مواجهه با هر مورد زرد زخم در ناحیه پوست سر بایستی به فکر آلودگی به شپش سر بوده،

از این لحاظ ، معاینه و بررسی های لازم در راستای شناسایی رشک یا شپش نیز ضروری است.
7. درمان فردی در آلودگی به شپش حتی اگر با بهترین روش ها انجام شود تاثیر گذار نیست.

در صورتی که فرد درمان شده در مجاورت و تماس نزدیک با یک فرد آلوده به شپش قرار داشته باشد

حداکثر تا ۲ هفته بعد ممکن است مجددا آلوده شود؛

لذا مهم ترین اصل در مبارزه با شپش، بررسی و درمان اطرافیان افراد آلوده در صورت ابتلا به شپش و رفع آلودگی از کلیه لوازم و وسایل مورد استفاده افراد به صورت همزمان است.

* با توجه به اینکه آلودگی به پدیکلوز، بیماری محسوب نمی شود و شپش سر نیز هیچ بیماری واگیری را منتقل نمی کند؛

لذا غربالگری پدیکلوزیس، جزء سیاست های جاری مراقبت از بیماری های کشور نیست.
در صورتی که در مراکز تجمعی مانند مدارس، مهدکودک ها، پادگان های نظامی، زندان ها، آسایشگاه های سالمندان و معلولین،

خوابگاه های شبانه روزی و… موارد آلودگی پیدا شود، لازم است افراد آلوده، خانواده های آنان و سایر موارد تماس،

مورد بررسی و معاینه قرار گیرند و آموزش های ضروری و درمان صحیح و مناسب، صورت پذیرد.
* لازم است در مواقع بروز آلودگی به شپش سر، از تعطیلی مدارس و سم پاشی سطوح و دیوارها اکیداً خودداری شود؛

چون نه تنها اقدام موثر و علمی در کنترل آلودگی نبوده، بلکه امکان دارد

پیامدهای نامطلوبی هم برای سلامت دانش آموزان داشته باشد. در چنین مواقعی درمان صحیح افراد آلوده و

بررسی اعضای خانواده آنها و پیگیری ۲ هفته بعد توصیه می شود و

در صورت ادامه آلودگی تکرار درمان برای افراد آلوده در خانواده ضروری است.
* در آموزش ها بر استفاده از محلول سرکه با آب به میزان۲/۱ (۵۰% و شانه دندانه ریز چوبی و

یا فلزی برای از بین بردن و نابودی تخم های شپش )رشک) تاکید شود.
* بهترین راه کنترل پدیکلوزیس در خانواده ها و اماکن عمومی، رعایت اصول بهداشت فردی و محیط،

از جمله استحمام بدن و شستشوی مناسب لباس ها و لوازم شخصی است.
* از آنجاکه شپش سر عفونت و بیماری نیست؛ لذا جداسازی و یا تعطیلی کلاس درس در مدارس توصیه نمی شود.

برای اطمینان از درمان و رفع کامل آلودگی، ضروری است معاینه توسط تیم سلامت

(پزشک، مربی بهداشت، مراقب سلامت و بهورز) انجام شود.
* مدت زمان زنده ماندن شپش سر دور از بدن انسان کمتر از ۲۴ ساعت است.

گزارش شپش تن به دلیل اهمیت پزشکی آن، فوری است )ازجمله انتقال بیماری هایی همچون تیفوس،

تب راجعه اپیدمیک، تب خندق و سایر عفونت های پوستی(.
مشاهده هر مورد آلودگی با شپش تن اپیدمی تلقی می شود و لازم است

کلیه اقدامات لازم توسط واحد بیماری های واگیر انجام گیرد.

در موارد آلودگی به انواع مختلف شپش در صورت عدم رعایت اصول بهداشت فردی و محیط و عدم درمان صحیح

و مناسب، موارد عود به وفور مشاهده می شود .ضمنا آلودگی به پدیکولوزیس مصونیت ندارد.